Literatura

„2000 lat gospodarki rynkowej”. W. Sadzikowski. PWN Warszawa 1993.
„Ewolucja keynesizmu a główny nurt w ekonomii”. A. Wojtyna. PWN Warszawa 2001.
„Polityka gospodarcza”. Red. B. Winiarski. PWN, Warszawa 2002.
„Zasady polityki gospodarczej” N. Acocella, PWN Warszawa 2002.
„Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. Studium Ekonomiczne”, S. Golinowska, PWN Warszawa 1994.
„Inflacja, Bezrobocie a polityka Monetarna” R. M. Solow, J. B. Tayor, pod redakcją i z wprowadzeniem B. L. Friedmana (tłumaczenie polskie) Massachusetts Institute of Technology 1998.
„Zrozumieć wzrost gospodarczy. Analiza na poziomie makroekonomicznym, poziomie branży i poziomie firmy.” J. P. Cotis OECD 2004, (tłumaczenie polskie) Oficyna Wydawnicza, Kraków 2005.
„Potęga Wydajności” W. W. Lewis, Mackinsey Company 2004 (tłumaczenie polskie) Ce Du Wu, Warszawa 2005.
„Podstawy Polityki Gospodarczej, W. Eucken, Poznańska Biblioteka Niemiecka, Poznań 2001, (tłumaczenie polskie) W. Eucken, Grundsätzeder Wirtschaftspolitik, Verlag Mohr Siebeck e. K., Tübingen 2005.
„Monetarna teoria bilansu płatniczego” B. Grabowski, PWN, Warszawa 1997.
„Polityka gospodarcza okresu transformacji” M. Dąbrowski, Centrum Analiz
Społeczno-Ekonomicznych CASE oraz PWN, Warszawa 1995.

Inne artykuły na temat poruszony w wykładzie

Ważniejsze polskie strony

Ważne strony po angielsku

Biogram autorki

Mirosława Klamut - ur. w 1944 r., w Sosnowcu; mgr ekonomii 1967 r. (Wyższa Szkoła Ekonomiczna we Wrocławiu); dr n. e. 1972 r. (Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu), dr hab. n. e. 1983 r.; prof. 1996 r.

Od 1967 pracownik naukowy Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu, najpierw na etacie stażysty i asystenta, od 1973 r. adiunkta w Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu w Katedrze Planowania i Polityki Ekonomicznej. Samodzielny pracownik naukowy od 1984, od 1992 profesor nadzwyczajny, a od 2001 r. prof. zwyczajny. Pełnione funkcje akademickie: 1987-1990 prodziekan Wydziału Gospodarki Narodowej AE we Wrocławiu, członek Senatu AE w latach 1991-1996 i od 2000 r. do chwili obecnej.

Od 2003 r. kierownik Katedry Polityki Ekonomicznej i Europejskich Studiów Regionalnych AE we Wrocławiu. Członek Państwowej Rady Gospodarki Przestrzennej 1997-2003 r, ekspert Zespołu Zadaniowego ds. Rozwoju Regionalnego powołany porozumieniem Rządu RP i Komisji Europejskiej (1994-1998), od 2001 członek Rady Polityki Regionalnej Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk, 1987-1992 członek Komisji Ekonomicznej Oddziału Polskiej Akademii we Wrocławiu, w latach 1987-1992 – sekretarz naukowy tej Komisji. Profesor rozwija szkołę naukową pn. polityka ekonomiczna i regionalna.

Promotor 3 prac doktorskich I 264 prac magisterskich Autor 132 publikacji naukowych, współautor oraz redaktor naukowy 6 monografii, autor 3 monografii oraz współautor 12 książek. Posiadane odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Pięć nagród za osiągnięcia naukowe Ministra Oświaty. Notatka biograficzna w książce: Współcześni uczeni polscy. Słownik Biograficzny Tom II, str. 332, Wyd. Ośrodek Przetwarzania Informacji, Warszawa 1999.

Kontakt do autorki

prof. zw. dr hab. Mirosława Klamut
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Katedra Polityki Ekonomicznej i Europejskich Studiów Regionalnych
tel.: (071) 36-80-202

Strona główna > Wykłady > Ekonomia > Państwo i rynek

Państwo i rynek

Mirosława Klamut

Strona 1/4

Dzisiejszy stan gospodarki rynkowej, postrzegany przez doświadczenia rozwoju bogatych krajów kapitalistycznych, nie jest wynikiem samodzielnego działania czy to mechanizmu rynkowego czy też mechanizmu regulacyjnego władzy publicznej. Jest on na pewno ich wspólnym osiągnięciem, w którym publiczny mechanizm regulujący procesy gospodarcze, nie rozwijał się na tyle ekspansywnie by paraliżować działania sektora prywatnego bądź zastępować go w działaniu.

Rozwój interwencji państwa

Współdziałanie obu mechanizmów w procesie gospodarowania zmieniało się w ciągu ostatnich dwóch wieków w bardzo różny sposób. Ale należy podkreślić, ze nigdy nie było równoważne ze spełnianiem przez władze publiczne w gospodarce rynkowej roli tzw. nocnego stróża. Postulaty swobody działania gospodarczego i wolności ekonomicznej [1] - laissez-faire, laissez-passer - sformułowano w Europie Zachodniej w XVIII w. W wieku Oświecenia miały one na celu zwrócenie uwagi na pożytki znikomego angażowania się władz publicznych (państwa) w nadawanie kierunków rozwoju prywatnej gospodarce rynkowej.

Równocześnie jednak w tym samym czasie rozwijał się protekcjonizm, który nakładał na państwo obowiązek ochrony (przed zagraniczną konkurencją) produkcji towarowej za pomocą osłonowych ceł importowych oraz wspierania eksportu poprzez system ulg podatkowych. Polityka ta była przykładem ingerencji władzy publicznej w funkcjonowanie ówczesnej gospodarki rynkowej na tyle żywotnym, że w rozwiniętej formie dotrwała do dzisiaj.

Obecnie polityka protekcjonistyczna uchodzi za jeden z najdoskonalszych przykładów ingerencji władzy publicznej w funkcjonowanie gospodarki w krajach wysoko rozwiniętych. Również obecnie Unia Europejska jest znamiennym przykładem tego typu ingerencji władzy publicznej - wszak otacza ją jednolity system ceł dla partnerów spoza ugrupowania.

Tab. 1. Stadia rozwoju gospodarki rynkowej.

1970-1850

Stany Zjednoczone, 1800-1850, budowa dróg i kanałów przez budżety stanowe
Francja, 1815-1848, I etap rewolucji przemysłowej.
Francja, 1794, pierwsze uczelnie techniczne we Francji powołane przez rząd

Wczesne stadium gospodarki rynkowej (okres kształtowania się wolnej konkurencji i przechodzenia od techniczno-organizacyjnego studium manufaktury do stadium fabryki)

na rynku wewnętrznym widoczne zaczyna być działanie mechanizmów rynkowych jako siły wiodącej,
na rynku zewnętrznym dominuje protekcjonizm państwowy (widzialna ręka rządu reguluje obroty – protekcja celna),
wspomaganie postępu technicznego (wynalazki, rozwój szkolnictwa inżynierskiego),
infrastruktura gospodarcza, legislacyjna – ustawy, zarządzenia i przepisy regulujące status różnych typów organizacyjnych przedsiębiorstw, kwestię odpowiedzialności majątkowej, stosunki między przedsiębiorstwami

1851-1890

Mechanizacja transportu lądowego i wodnego, zmiana na rynku siły roboczej - silne zwiększenie jej podaży, płace realne zaczynają wzrastać, regulacje czasu i wieku pracy

Stadium rozwiniętej wolnokonkurencyjnej gospodarki rynkowej (żywiołowa gospodarka rynkowa spowodowała pięć poważnych kryzysów o charakterze światowym – w latach 1857, 1866/67, 1873, 1882 i 1890)

rozkwit przemysłu, gwałtowny wzrost procesu koncentracji produkcji w wielkich zakładach, powstanie przesłanek monopolizacji rynku,
ograniczenie protekcjonizmu w wymianie zagranicznej

1891-1914

Wczesne stadium monopolistycznej gospodarki rynkowej

deformacja mechanizmu rynkowego, w dotychczas wolnokonkurencyjm mechanizmie zmian w strukturze produkcji materialnej, w stopniu koncentracji produkcji, w formach własności kapitału, w organizacji produkcji i jej zbytu, w roli nauki i oświaty, w roli państwa
zwiększenie dynamiki rozwoju gospodarczego, wejście wielu gospodarek w fazę przyspieszonej industrializacji,
konkurencja monopolistyczna,
rozwój konkurencji pozacenowej, ruch ceny przestawał być regulatorem decyzji działania
znaczny wzrost roli państwa w zakresie usług socjalnych oraz działalności legislacyjnej, stosowanie polityki restrykcyjnej wobec importu, subwencjonowanie inwestycji w sektorze prywatnym, wzrost podatku dochodowego, zwiększenie wpływu systemu kredytowego w finansowaniu inwestycji zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych.

1919-1939

Początki bezpośredniej interwencji państwa w funkcjonowanie gospodarek rynkowych

dalsza koncentracja produkcji i własności, lata 1929-33 głęboki kryzys gospodarczy, z którego samodzielne wyjście bez pomocy państwa stało się niemożliwe, po tym okresie rola państwa przestała sprowadzać się do ochrony wewnętrznych stosunków gospodarczych, nastąpił rozwój bezpośredniej ingerencji państwa, a zatem nastąpił okres ograniczonej samodzielności gospodarki rynkowej,
ingerencja państwa krótkookresowa i bieżąca dotycząca powiększenia popytu globalnego w związku z ogromnym bezrobociem koniunkturalnym (20 %), ingerencja mająca na celu ożywić w 30 % sprawny majątek produkcyjny sektora prywatnego

1946-1974

Stany Zjednoczone – niebywały wzrost dotacji na postęp techniczny.
Ekspansja długu publicznego – następstwem państwa dobrobytu - celu partii socjaldemokratycznych.
RFN – ostrożna polityka wobec głębokiej i szerokiej interwencji władz publicznych.

Gospodarka rynkowa wobec rozwiniętej interwencji państwa

realizacja polityki konfrontacji militarnej i gospodarczej nie może być przez państwo, a zatem następuje militaryzacja gospodarki,
wysoki poziom rozwoju gospodarczego, osiągnięty w drodze naśladownictwa USA - plan Marshalla realizowany przez samoczynnie realizowana przez mechanizm rynku, musi być realizowana państwa sprzyja rozwojowi centralizacji,
stymulowanie postępu technicznego,
ochrona socjalna, rozwój szkolnictwa, służby zdrowia (rozwój socjalny – administracyjne i instytucyjne zaangażowanie władz publicznych),
wzrost regulacji administracyjno – prawnych przez państwo jako zjawisko naturalne, będące następstwem rozwoju gospodarki,
regionalizacja rozwoju gospodarczego, ochrona środowiska,
inwestycje państwa mające działanie antyrecesyjne,
wzrost roli państwa jako poważnego dawcy kredytu,
państwo prowadzi rozbudowaną politykę, fiskalną, kredytową, dochodową, cenową, zatrudnieniową, celną itp.

1975-1990

obniżenie wydatków publicznych, zwłaszcza na cele socjalne,
wzrost wydatków na ochronę środowiska,
deregulacja i reprywatyzacja gospodarek.

Umacnianie się tendencji neoliberalnych, przekształcenia w interwencyjnej roli państwa

obniżenie stopy wzrostu gospodarczego,
zmiany w strukturze PNB,
rewolucja informatyczno – elektroniczna związana z popytem prywatnym a w mniejszym stopniu z publicznym,
konkurencja międzynarodowa jako czynnik wzmagający postęp techniczny,
wzmożenie przepływu kapitału.

Opracowano na podstawie: W. Sadzikowski, „200 lat gospodarki rynkowej”. PWN, Warszawa 1993.

Jest oczywiste, że od czasu pierwszej usystematyzowanej analizy zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, dokonanej w dziele Adama Smith'a -Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów- (1776) - w której wyjaśniał podstawowe zasady gospodarki rynkowej i uznał, że idea wolnego rynku, a więc mechanizm konkurencji racjonalnie funkcjonujący, jest gwarantem racjonalnego funkcjonowania gospodarki rynkowej - znacząco zmieniała się rola państwa w gospodarce [2]. Interwencje państwa dokonywały się w przeszłości i dokonują się obecnie na wielu płaszczyznach. Powszechnie uznaje się, że państwo powinno przeciwdziałać różnorakim negatywnym efektom zewnętrznym, które powoduje niedoskonale funkcjonujący mechanizm rynkowy. Powinno również popierać konsumpcję i usługi charakteryzujące się efektami pozytywnymi w oddziaływaniu na wzrost gospodarczy.

Co więcej, rozwój interwencji wzmaga postęp technologiczny i organizacyjny [3]. Obecnie umożliwia on korporacjom transnarodowym w szerokim zakresie manipulowanie cenami oraz stosowanie różnych praktyk monopolistycznych. W rezultacie rynek jest świadomie manipulowany przez jego uczestników. Sytuacja ta zmusza państwa do podjęcia na szeroką skalę działań regulujących sposób konkurowania zwanych polityką konkurencji [4].

Uwarunkowania interwencjonizmu państwowego mają także swoje korzenie społeczne i egalitarne. Oznacza to konieczność powiązania społecznej polityki państwa z polityką gospodarczą, a więc rozszerzanie ingerencji państwa na sferę bytu społeczeństwa, to jest na rozwój szkolnictwa, ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia, budownictwa mieszkaniowego itp. [5]

W wymienionych przypadkach interwencja władzy publicznej w funkcjonowanie gospodarki rynkowej nie ma na celu ograniczania swobody jej funkcjonowania. Podmioty gospodarcze mają pełną wolność w określaniu rozmiarów i kierunków inwestowania wolnych kapitałów, określania cen zbytu, cen zakupu siły roboczej, czy też cen pozostałych środków produkcji. Oczywiście pod warunkiem, że szanują przyjęte prawodawstwo tworzące ramy dla sprawnego funkcjonowania mechanizmu rynkowego.

Tab. 2. Korygowanie działań mechanizmów rynku.

Słabość „niewidzialnej ręki” rynku	Interwencja państwa	Przykłady działań polityki ekonomicznej
Nieefektywność niedoskonała konkurencja, monopole koszty zewnętrzne (społeczne) np. powodowane przez firmy prywatne naruszenie stanu środowiska naturalnego brak zainteresowania przedsiębiorców pewnymi dziedzinami działalności, zwłaszcza w sferze tzw. dóbr publicznych	Interwencja na rynku	Ustawodawstwo antymonopolowe, decyzje urzędów antymonopolowych. Wprowadzenie przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego, warunków technicznych itp. Budowa i rozbudowa urządzeń infrastruktury (dróg, kanałów, itd.)
Nierówność dochodów uznane za nadmierne rozpiętości w poziomie dochodów i warunków życia ludności	Redystrybucja dochodów	Progresja podatkowa, zasiłki społeczne
Niestabilność gospodarki wahania koniunktury, recesja i niskie tempo wzrostu, bezrobocie	Oddziaływanie stabilizujące polityki makroekonomicznej	Regulacja podaży pieniądza, zachęty w systemie podatkowym dla inwestorów, inwestycje publiczne itp.

Źródło: podręcznik „Polityka gospodarcza”. Red. Bolesław Winiarski. PWN, Warszawa 2002, str 37.

Ale przecież nie jest to jedyny typ interwencji, który wykształcił się w ostatnich kilkudziesięciu latach. W gospodarkach nieporównanie słabiej rozwiniętych od gospodarek bogatych krajów kapitalistycznych zakres ingerencji państwa oraz stosowane metody charakteryzowały się odmiennymi cechami [6].

Przykładem krajów o rozwiniętej ingerencji, nakierowanej na zdynamizowanie rozwoju gospodarczego, szybkie pokonanie zacofania technicznego były przede wszystkim Japonia, Korea Południowa, Malezja, Singapur, Hongkong. Od początku lat 50-tych do końca lat 70-tych przyspieszenie wzrostu gospodarczego stało się możliwe w tych krajach dzięki szerokiej interwencji władzy publicznej. Interwencja ta polegała na sterowaniu przepływami wolnego kapitału własnych przedsiębiorstw jak i zagranicznych, tak aby kierował on się do tych dziedzin gospodarki, które tworzyły możliwość szybkiego unowocześnienia produkcji. Postępując w ten sposób kraje te chciały zbudować gospodarki z powodzeniem konkurujące na rynku światowym. Należy stwierdzić, że na tej drodze osiągnęły sukces.

Rozwój ingerencji państwa w funkcjonowanie gospodarki rynkowej trwający od wielu dziesięcioleci, obfituje również w niepowodzenia oddziaływania władz publicznych. Na tym tle podejmowane są próby tworzenia teorii niedoskonałości oddziaływania rządów na funkcjonowanie gospodarki. Przeciwnicy oddziaływania rządowego wyróżniają wiele różnych niedoskonałości. Na ogół zalicza się do nich nadmierne i rosnące koszty funkcjonowania państwa oraz niesprawiedliwość podziału w wyniku działań różnych grup nacisku na decyzje rządu, niepełne odzwierciedlanie preferencji konsumentów i oczywiście uznaje się, że interwencjonizm zakłóca naturalną grę sił rynkowych. Ponadto wielu ekonomistów uważa, że rząd przez swe ingerencje oraz regulacje obniża przedsiębiorczość ludzi, skłonność do innowacji, oszczędzania i inwestowania [7].

Należy zatem postawić pytanie - jak ocenić te opinie i czy rzeczywiście gospodarka -całkowicie- wolnorynkowa może być tym modelem gospodarki rynkowej, który jest zdolny rozwiązać problemy współczesnych gospodarek zarówno w krajach wysoko jak i słabo rozwiniętych ?

Odpowiadając na tak postawione pytanie na wstępie należy zaznaczyć, że przy obecnym poziomie koncentracji produkcji i kapitału oraz monopolizacji gospodarek mechanizm konkurencji w swoim działaniu ulega różnego typu ograniczeniom. Bez ingerencji państwa i jego regulacji, a więc polityki konkurencji, te ograniczenia w zakresie funkcjonowania mechanizmu rynkowego najprawdopodobniej uległyby zwiększeniu. Nie oznacza to jednak, że słuszny jest pogląd iż czynności i sposób ingerencji państwa w funkcjonowanie gospodarki jaki ukształtował się od końca lat 70-tych nie powinien ulegać przekształceniom, w tym również znaczącemu zawężeniu.

Obecnie jesteśmy świadkami jak nigdy przedtem, że granica miedzy państwem a rynkiem jest w dużym stopniu funkcją rozwoju postępu technicznego (i odwrotnie). Jego dynamiczny rozwój w ostatnich 20-latach udowodnił, iż wiele dziedzin życia gospodarczego z powodzeniem może oprzeć swój rozwój na mechanizmie rynkowym, ponieważ techniczna strona jego funkcjonowania - dostarczania podmiotom aktualnej i wiarygodnej informacji o przebiegu procesu gospodarowania sprzyja racjonalności podejmowanych decyzji. Sytuacja ta zmusza rządy do prowadzenia w coraz szerszym zakresie polityki deregulacji (-cofania granic państwa-). A zatem zagadnienie odwracalności zakresu ingerencji ekonomicznej państwa jest wciąż aktualnym w polityce gospodarczej, a zależy zarówno od postępu wiedzy ekonomicznej jak i od racjonalności pragmatyki coraz sprawniejszych służb państwowych.

Przypisy

Laissez-faire'yzm – to nazwa programu gospodarczego, opartego na zasadach pełnej gospodarczej wolności jednostki, prywatnej własności i nie ingerencji państwa w życie gospodarcze. Krytykę laissez-faireryzmu przeprowadził J.M.Keynes w 1926 r, w książce pod tytułem „Zmierzch laisses-faire’ryzmu”, wykazując że ta formuła programu gospodarczego nie ma żadnego oparcia w rzeczywistości. Pisał - dążenie do osobistej korzyści i wolny rynek zawodzą – nie zapewniają pełnego zatrudnienia. W interpretacji Keynesa oznaczało to konieczność takiej interwencji państwa w życie gospodarcze, która pozwoli osiągnąć trwałość pełnego zatrudnienia w czasie. W książce swej Keynes dowodzi, że kapitalizm mądrze kierowany może stać się bardziej skuteczny w osiąganiu celów ekonomicznych niż jakikolwiek inny znany system alternatywny. Por. rozważania o leseferyzmie W. Eucken, Podstawy Polityki Gospodarczej. Poznańska Biblioteka Niemiecka, Poznań 2005, s. 69-98.
N. Acocella, Zasady polityki gospodarczej. PWN Warszawa 2002, s. 90-102.
J. P. Cotis, Zrozumieć wzrost gospodarczy. Analiza na poziomie makroekonomicznym, poziomie branży i poziomie firmy (OECD). Oficyna Ekonomiczna, Kraków, s. 33-56.
W. Eucken, Podstawy Polityki .... , op. ci. S. 425-400. Na tych stronach czytelnik znajdzie ciekawą rozmowę jaką W. Oswalt odbył z E. J. Mestmäckerem (asystentem F. Böhma), który w latach 1960-1970 był specjalnym doradcą Komisji EWG ds. polityki konkurencji i zrównywania prawa, w latach 1974-1978 piastował funkcję przewodniczącego komisji monopolowej.
S. Golinowska, Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. Studia ekonomiczne. PWN, Warszawa 1994, s. 195-211. Polecam czytelnikowi tę książkę ponieważ autorka rozpatruje miejsce polityki społecznej w gospodarce, gdy w końcu lat 80-tych w literaturze powszechnie zaczęło się mówić o końcu państwa dobrobytu. Podejmowane analizy ekonomiczne w zakresie funkcjonowania polityki społecznej wskazywały, że wymaga ona ekonomicznej racjonalizacji.
Jest oczywiście ogromna literatura ekonomiczna dotycząca tego zagadnienia. Proponuję czytelnikowi zapoznać się z książką W. W. Lewisa, Potęga wydajności. Ce De Wu Warszawa 2005. Książka wskazuje na różnice w jaki sposób poszczególne kraje gospodarki rynkowej zagospodarowują i organizują swoje zasoby pracy i kapitału. Zaprezentowane wnioski w książce płyną z badań Mc Kinsey Global Institute założonego w Stanach Zjednoczonych w 1990 r., prowadzącego między innymi badania w zakresie fenomenu globalizacji.
N. Acocella, Zasady polityki gospodarczej ... , op. cit., s. 253-257.
Związek między inflacją cenową a realną sferą gospodarki znajdował się w centrum zainteresowania makroekonomii przez większość czasu ubiegłego stulecia. Równocześnie związek ten stanowił podstawowe zagadnienie w procesie tworzenia polityki monetarnej. Poglądy ekonomistów jak i polityków w odniesieniu do ścisłości tego związku jak i jego skutków w gospodarce ulegał zasadniczym zmianom w poprzednim wieku. Nawet obecnie, chociaż dobrze znane są warunki określone przez współczesną makroekonomię, przy których polityka monetarna jest neutralna wobec gospodarki realnej, to jednak łączny efekt jaki polityka banku centralnego wywiera na inflację, produkt krajowy i bezrobocie realnie w gospodarce budzi nie tylko dyskusje, ale często jest główną osią sporu. Por. B. L. Friedman, Inflacja, bezrobocie a polityka monetarna. Ce De Wu, Warszawa 2002, s. 11-68.
A. Wojtyna, Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomi, PWN Warszawa 2000, s. 135-190.
James Tobin otrzymał Nagrodę Nobla w 1981r. za stworzenie nowej teorii inwestycji, teorii wyboru portfela inwestycyjnego, stworzył również tzw. współczynnik q (q-ratio), który pomaga wyjaśnić decyzje inwestycyjne firm. Inne jego osiągnięcia to ukazanie roli pieniądza we wzroście gospodarczym i zbadanie czynników kształtujących popyt na niego we współczesnej gospodarce.
Do grupy tej należą głownie kraje słabo rozwinięte. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ubiegłego wieku należały do niej również kraje byłego tzw. realnego socjalizmu, zmieniające swój ustrój gospodarczy oraz społeczny.
„Waszyngtoński consensus” – termin ten przypisywany jest J.U.Williamsowi, a upowszechnił się za sprawą takich autorów jak M.Scitowski, R.Dornbusch, W.Corbo, S.Fischer, S.B.Webb. Por. J.W. Williamson (ed) „Latin American Adjustment: How Much Has Happened” (What Washington Means by Policy Reform), Institute of International Finance, Washington 1990. Na temat konsensusu waszyngtońskiego J. W. Williamson szeroko wypowiada się w The Political Economy of Policy Reform (red. J. U. Williamson), Institut for International Economics, Washington 1994 w J. E. Stiglitz, Globalizacja. PWN Warszawa 2004, s. 192-223.

1 | 2 | 3 | 4