Rozwój finansowy a rola państwa

...ponieważ dzięki bezkosztowemu dostępowi do wiedzy na temat wszystkich projektów inwestycyjnych gospodarstwa domowe mogłyby swobodnie lokować swoje środki w najbardziej zyskowne przedsięwzięcia.

W rzeczywistości jednak informacja dostępna dla uczestników rynku finansowego nie jest doskonała, lecz asymetryczna. Asymetria informacji oznacza sytuację, w której jeden podmiot gospodarczy posiada lepszą (tzn. pełniejszą i dokładniejszą) informację na temat danego dobra niż inny podmiot. Asymetria informacji wystawia pożyczkodawców na ryzyko, co zmusza ich do udzielania pożyczek tylko wtedy, jeśli niepewność ta zostanie im zrekompensowana odpowiednio wysoką stopą procentową.

Asymetria informacji pociąga więc za sobą szereg istotnych konsekwencji:

• Negatywną selekcję, która polega na wyłączeniu z planowanych projektów inwestycyjnych przedsięwzięć cechujących się największym bezpieczeństwem a więc najlepszych, ponieważ ich stopa zwrotu z reguły jest najniższa i nie pozwala na zaspokojenie żądań finansowych pożyczkodawców.
• Pokusę nadużycia, która przejawia się chęcią manipulacji posiadaną informacją przez jedną stronę umowy (kredytodawcę, lub kredytobiorcę) w celu ukrycia prawdziwych zamiarów (np. planów przedsiębiorstwa co do wykorzystania pożyczki) i osiągnięcia wyższych korzyści kosztem partnera, czego następstwem są niższe stopy zwrotu uzyskiwane przez banki i większa liczba niewypłacalnych przedsiębiorców.
• Kosztowną weryfikację stanu, czyli trudności kredytodawcy z ustaleniem faktycznej stopy zwrotu z finansowanej inwestycji, którą pożyczkobiorca może chcieć ukryć, lub zmniejszyć, jeśli pozwala mu to na uniknięcie spłaty długu.

W następstwie tych zjawisk asymetria informacji stanowi jedną z najpoważniejszych barier dla rozwoju sektora finansowego, szczególnie w krajach najbiedniejszych, ograniczając tym samym ich rozwój gospodarczy. Państwo może jednak próbować ułatwić firmom dostęp do kredytu. W tym celu stosuje trzy strategie:

• laissez-faire,
• wspierania rynku i
• zastępowania rynku.

Pierwsza z nich zakłada, że państwo nie powinno angażować się w proces alokacji środków kapitałowych, którymi dysponują banki, ponieważ to one a nie administracja państwowa najlepiej identyfikują najbardziej wydajne sektory i przedsiębiorstwa w gospodarce. Podejście to jednak ignorując negatywne następstwa asymetrii informacji nie wyjaśnia różnic w rozwoju sektorów finansowych w różnych gospodarkach.

Drugie podejście podkreśla ważną rolę państwa w zapewnianiu odpowiednich ram prawnych dla funkcjonowania rynku finansowego i redukowaniu jego niedoskonałości. Państwo działając zgodnie z drugą strategią powinno skupić się na:

1. zapewnieniu stabilności makroekonomicznej, ze względu na negatywny wpływ, jaki na rozwój systemu finansowego i dostęp przedsiębiorstw do kredytu wywiera inflacja;
2. wspieraniu gromadzenia i dostępności informacji na temat potencjalnych kredytobiorców, co przekłada się na większą dostępność kredytu dla małych i średnich przedsiębiorstw;
3. ułatwieniu ustanawiania i egzekwowania zabezpieczeń kredytów, które stanowią podstawę udzielania pożyczek małym i średnim firmom.

W krajach, które postępują zgodnie z drugą strategią, kredyt bankowy jest znacznie bardziej dostępny dla małych i średnich przedsiębiorstw i udzielany jest przez pożyczkodawców znacznie chętniej. Świadczą o tym dobitnie przykłady Słowacji, Ukrainy i Rumunii.

Trzecie podejście do problemu asymetrii informacji, czyli zastępowanie rynku przez państwo z wykorzystaniem subsydiowania kredytów dla niektórych branż i sektorów, nakładanie limitów na oprocentowanie stosowane przez banki, czy utrzymywanie państwowej kontroli właścicielskiej w instytucjach finansowych prowadzi do niepożądanych skutków. Banki państwowe są bowiem bardzo podatne na naciski polityczne i udzielają kredytów niezgodnie z rachunkiem ekonomicznym, co prowadzi do częstych przypadków ich niespłacania.

Dostęp do pełnej wersji  wykładu