Literatura

„2000 lat gospodarki rynkowej”. W. Sadzikowski. PWN Warszawa 1993.
„Ewolucja keynesizmu a główny nurt w ekonomii”. A. Wojtyna. PWN Warszawa 2001.
„Polityka gospodarcza”. Red. B. Winiarski. PWN, Warszawa 2002.
„Zasady polityki gospodarczej” N. Acocella, PWN Warszawa 2002.
„Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. Studium Ekonomiczne”, S. Golinowska, PWN Warszawa 1994.
„Inflacja, Bezrobocie a polityka Monetarna” R. M. Solow, J. B. Tayor, pod redakcją i z wprowadzeniem B. L. Friedmana (tłumaczenie polskie) Massachusetts Institute of Technology 1998.
„Zrozumieć wzrost gospodarczy. Analiza na poziomie makroekonomicznym, poziomie branży i poziomie firmy.” J. P. Cotis OECD 2004, (tłumaczenie polskie) Oficyna Wydawnicza, Kraków 2005.
„Potęga Wydajności” W. W. Lewis, Mackinsey Company 2004 (tłumaczenie polskie) Ce Du Wu, Warszawa 2005.
„Podstawy Polityki Gospodarczej, W. Eucken, Poznańska Biblioteka Niemiecka, Poznań 2001, (tłumaczenie polskie) W. Eucken, Grundsätzeder Wirtschaftspolitik, Verlag Mohr Siebeck e. K., Tübingen 2005.
„Monetarna teoria bilansu płatniczego” B. Grabowski, PWN, Warszawa 1997.
„Polityka gospodarcza okresu transformacji” M. Dąbrowski, Centrum Analiz
Społeczno-Ekonomicznych CASE oraz PWN, Warszawa 1995.

Inne artykuły na temat poruszony w wykładzie

Ważniejsze polskie strony

Ważne strony po angielsku

Biogram autorki

Mirosława Klamut - ur. w 1944 r., w Sosnowcu; mgr ekonomii 1967 r. (Wyższa Szkoła Ekonomiczna we Wrocławiu); dr n. e. 1972 r. (Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu), dr hab. n. e. 1983 r.; prof. 1996 r.

Od 1967 pracownik naukowy Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu, najpierw na etacie stażysty i asystenta, od 1973 r. adiunkta w Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu w Katedrze Planowania i Polityki Ekonomicznej. Samodzielny pracownik naukowy od 1984, od 1992 profesor nadzwyczajny, a od 2001 r. prof. zwyczajny. Pełnione funkcje akademickie: 1987-1990 prodziekan Wydziału Gospodarki Narodowej AE we Wrocławiu, członek Senatu AE w latach 1991-1996 i od 2000 r. do chwili obecnej.

Od 2003 r. kierownik Katedry Polityki Ekonomicznej i Europejskich Studiów Regionalnych AE we Wrocławiu. Członek Państwowej Rady Gospodarki Przestrzennej 1997-2003 r, ekspert Zespołu Zadaniowego ds. Rozwoju Regionalnego powołany porozumieniem Rządu RP i Komisji Europejskiej (1994-1998), od 2001 członek Rady Polityki Regionalnej Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk, 1987-1992 członek Komisji Ekonomicznej Oddziału Polskiej Akademii we Wrocławiu, w latach 1987-1992 – sekretarz naukowy tej Komisji. Profesor rozwija szkołę naukową pn. polityka ekonomiczna i regionalna.

Promotor 3 prac doktorskich I 264 prac magisterskich Autor 132 publikacji naukowych, współautor oraz redaktor naukowy 6 monografii, autor 3 monografii oraz współautor 12 książek. Posiadane odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Pięć nagród za osiągnięcia naukowe Ministra Oświaty. Notatka biograficzna w książce: Współcześni uczeni polscy. Słownik Biograficzny Tom II, str. 332, Wyd. Ośrodek Przetwarzania Informacji, Warszawa 1999.

Kontakt do autorki

prof. zw. dr hab. Mirosława Klamut
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Katedra Polityki Ekonomicznej i Europejskich Studiów Regionalnych
tel.: (071) 36-80-202

Strona główna > Wykłady > Ekonomia > Państwo i rynek

Państwo i rynek

Mirosława Klamut

Strona 3/4

Dzisiejszy stan gospodarki rynkowej, postrzegany przez doświadczenia rozwoju bogatych krajów kapitalistycznych, nie jest wynikiem samodzielnego działania czy to mechanizmu rynkowego czy też mechanizmu regulacyjnego władzy publicznej. Jest on na pewno ich wspólnym osiągnięciem, w którym publiczny mechanizm regulujący procesy gospodarcze, nie rozwijał się na tyle ekspansywnie by paraliżować działania sektora prywatnego bądź zastępować go w działaniu.

Funkcje państwa we współczesnej gospodarce

Z dotychczasowych rozważań wynika, że brak jest jednoznacznie ustalonych warunków, które określałyby zakres gospodarczej ingerencji państwa w formie wyraźnie wykształconego zakresu funkcji jakie państwo współczesne powinno realizować. Na ogół państwa uznają, że zakres oddziaływań polityki gospodarczej obejmuje działania odnoszące się do wspierania rozwoju gospodarczego w długim i krótkim okresie, do przeciwdziałania siłom i zjawiskom, które mogłyby ten rozwój hamować lub osłabiać. Działania te mogą odnosić się do umocnienia zdolności konkurencyjnej gospodarki wobec otoczenia i wzmocnienia jej udziału w gospodarce światowej. Wśród tych oddziaływań również istotne miejsce zajmuje utrzymanie równowagi gospodarczej, stanowiącej warunek sprawnego funkcjonowania gospodarki. Działania zmierzające do utrzymania równowagi wymagają decyzji o charakterze długookresowym i krótkookresowym. Te pierwsze wiążą się z stymulowaniem dynamiki i struktury gospodarki w układzie działowo - gałęziowym i terytorialnym, a więc z oddziaływaniem na tworzenie warunków do wzrostu podaży. Decyzje o charakterze krótkookresowym zwykle dotyczą sfery polityki pieniężnej, budżetowej i cenowo – dochodowej. Ich celem jest dostosowanie popytu do aktualnych rozmiarów podaży.

Tab. 3 Funkcje polityki gospodarczej sprawowanej przez rządy we współczesnych państwach.

1.	Oddziaływanie na gospodarkę pod katem zapewnienia stałego dopływu do dyspozycji państwa środków niezbędnych do wykonywanie jego funkcji zewnętrznych i wewnętrznych (w zakresie administracji, wymiaru sprawiedliwości, bezpieczeństwa, utrzymywania i rozbudowy infrastruktury, oświaty, nauki, ochrony zdrowia, pomocy społecznej).
2.	Krótko i długookresowe wspieranie rozwoju gospodarki. Może się ono wiązać podejmowaniem przez politykę różnych przedsięwzięć popierających wybrane gałęzie produkcji krajowej, aktywizację eksportu, rozwój badań, naukowych, umacnianie potencjału militarnego, itp.
3.	Zapewnienie sprawnego funkcjonowania i niezbęnego rozwoju sektorów, gospodarki nie objętych zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorców lub wyłączonych z zakresu ich działania w wyniku nacjonalizacji. Zwykle jest to znaczna część infrastruktury ekonomicznej i społecznej (koleje, poczta, szkoły, ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne), a także upaństwowione i kontrolowane przez państwo przedsiębiorstwa produkcyjne.
4.	Stara się zapewnić osłonę działalności gospodarczej obywateli własnego kraju przed zagraniczną konkurencją. Formy i instrumenty realizacji tej funkcji są rozmaite. Realizują ją państwa deklarujące oficjalnie przestrzeganie zasad liberalizmu i wolnego handlu, a także międzynarodowe organizacje integrujące gospodarki swoich krajów.
5.	Usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarczego przez przeciwdziałanie czynnikom kryzysogennym i stagnacyjnym oraz przez pobudzanie koniunktury i kształtowanie warunków sprzyjających procesowi wzrostu.
6.	Polityka ekonomiczna zobowiązana jest także zapewnić stabilizację gospodarki = zrównoważony rozwój wewnętrzny i zewnętrzny, bez generowania deficytu budżetowego i ujemnego salda bilansu płatniczego). Polityka ekonomiczna spełnia istotne zadania w dziedzinie utrzymania w państwie ładu społecznego, oddziałując na procesy dystrybucji i zapewniając ochronę gospodarczo słabych warstw i grup ludności, a także regulując zasady dotyczące warunków pracy oraz zabezpieczenia społecznego.
7.	Zapewnia ład przestrzenny w rozmieszczeniu czynników produkcji i charakteru wykorzystania powierzchni kraju. Tworząc zasady polityki przestrzennego zagospodarowania kraju oraz polityki regionalnej.

Obok tych działań o charakterze czysto ekonomicznym, odnoszących się do tworzenia materialnych podstaw rozwoju gospodarczego oraz dobrobytu społeczeństwa, polityka gospodarcza oddziaływuje na podział dochodu narodowego oraz warunki i sposób realizacji funkcji społecznych państwa, w tym również funkcji opiekuńczych. Założenia egalitarne w polityce ekonomicznej na ogół rozumie się, jako tworzenie warunków do wyrównywania szans w uzyskiwaniu pracy i płacy odpowiadającej kwalifikacjom, w zabezpieczeniu odpowiedniego poziomu wykształcenia, awansu w zawodzie, dostępu do działalności gospodarczej oraz zabezpieczeniu uczestnictwa w życiu publicznym. Polityka ekonomiczna dbając o tworzenie podstaw zyskania coraz wyższego poziomu dobrobytu społecznego musi jednocześnie zabiegać o osłonę najsłabszych grup społecznych przez zapewnienie im w formie opieki społecznej tzw. minimum socjalnego.

Te różnorodne w swoim charakterze działania polityki gospodarczej wykształciły pewien zestaw funkcji, które przedstawiono w Tabeli 3.

Ogólnie mówiąc zakres działalności rządów ciągle jest bardzo szeroki. Obecnie rządy w krajach europejskich przejmują w postaci podatków i wydają blisko połowę PKB. Większość tych wydatków to wtórny podział dochodu między obywateli, a przecież rządy są również konsumentami. Wydają na dobra i usługi 1/3 tego, co wszystkie gospodarstwa domowe.

Funkcje podmiotów polityki ekonomicznej współcześnie są coraz częściej podejmowane również przez międzynarodowe organizacje gospodarcze. Wywierają one zatem wpływ nie tylko na gospodarkę światową, ale także na gospodarki poszczególnych krajów. W tym zakresie duże znaczenie wywierają zwłaszcza dwie organizacje – Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) oraz Bank Światowy (BŚ). Wpływ ten jest szczególny w krajach o głębokim naruszeniu równowagi gospodarczej, zarówno tej wewnętrznej jak i zewnętrznej .

Gospodarki tych krajów, obok silnego zadłużenia zewnętrznego oraz wewnętrznego, charakteryzują się wystąpieniem różnego typu dysproporcji rozwojowych. Zarówno ich struktury gospodarcze jak i sposób funkcjonowania wymaga szczególnej polityki stabilizacyjnej, często określanej mianem polityki dostosowawczej. Zasady i programy realizacji takiej polityki są przygotowane przez MFW, ale o jej przyjęciu decyduje wola rządów krajów przyjmujących tę pomoc. Mogą one negocjować warunki realizacji programów z MFW, zwracając uwagę na różne ograniczenia i możliwości występujące w konkretnych sytuacjach gospodarczych w danych krajach. Nie oznacza to jednak, że przyjmowane przez kraje programy różnią się co do podstawowych zasad ich funkcjonowania.

Przypisy

Laissez-faire'yzm – to nazwa programu gospodarczego, opartego na zasadach pełnej gospodarczej wolności jednostki, prywatnej własności i nie ingerencji państwa w życie gospodarcze. Krytykę laissez-faireryzmu przeprowadził J.M.Keynes w 1926 r, w książce pod tytułem „Zmierzch laisses-faire’ryzmu”, wykazując że ta formuła programu gospodarczego nie ma żadnego oparcia w rzeczywistości. Pisał - dążenie do osobistej korzyści i wolny rynek zawodzą – nie zapewniają pełnego zatrudnienia. W interpretacji Keynesa oznaczało to konieczność takiej interwencji państwa w życie gospodarcze, która pozwoli osiągnąć trwałość pełnego zatrudnienia w czasie. W książce swej Keynes dowodzi, że kapitalizm mądrze kierowany może stać się bardziej skuteczny w osiąganiu celów ekonomicznych niż jakikolwiek inny znany system alternatywny. Por. rozważania o leseferyzmie W. Eucken, Podstawy Polityki Gospodarczej. Poznańska Biblioteka Niemiecka, Poznań 2005, s. 69-98.
N. Acocella, Zasady polityki gospodarczej. PWN Warszawa 2002, s. 90-102.
J. P. Cotis, Zrozumieć wzrost gospodarczy. Analiza na poziomie makroekonomicznym, poziomie branży i poziomie firmy (OECD). Oficyna Ekonomiczna, Kraków, s. 33-56.
W. Eucken, Podstawy Polityki .... , op. ci. S. 425-400. Na tych stronach czytelnik znajdzie ciekawą rozmowę jaką W. Oswalt odbył z E. J. Mestmäckerem (asystentem F. Böhma), który w latach 1960-1970 był specjalnym doradcą Komisji EWG ds. polityki konkurencji i zrównywania prawa, w latach 1974-1978 piastował funkcję przewodniczącego komisji monopolowej.
S. Golinowska, Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. Studia ekonomiczne. PWN, Warszawa 1994, s. 195-211. Polecam czytelnikowi tę książkę ponieważ autorka rozpatruje miejsce polityki społecznej w gospodarce, gdy w końcu lat 80-tych w literaturze powszechnie zaczęło się mówić o końcu państwa dobrobytu. Podejmowane analizy ekonomiczne w zakresie funkcjonowania polityki społecznej wskazywały, że wymaga ona ekonomicznej racjonalizacji.
Jest oczywiście ogromna literatura ekonomiczna dotycząca tego zagadnienia. Proponuję czytelnikowi zapoznać się z książką W. W. Lewisa, Potęga wydajności. Ce De Wu Warszawa 2005. Książka wskazuje na różnice w jaki sposób poszczególne kraje gospodarki rynkowej zagospodarowują i organizują swoje zasoby pracy i kapitału. Zaprezentowane wnioski w książce płyną z badań Mc Kinsey Global Institute założonego w Stanach Zjednoczonych w 1990 r., prowadzącego między innymi badania w zakresie fenomenu globalizacji.
N. Acocella, Zasady polityki gospodarczej ... , op. cit., s. 253-257.
Związek między inflacją cenową a realną sferą gospodarki znajdował się w centrum zainteresowania makroekonomii przez większość czasu ubiegłego stulecia. Równocześnie związek ten stanowił podstawowe zagadnienie w procesie tworzenia polityki monetarnej. Poglądy ekonomistów jak i polityków w odniesieniu do ścisłości tego związku jak i jego skutków w gospodarce ulegał zasadniczym zmianom w poprzednim wieku. Nawet obecnie, chociaż dobrze znane są warunki określone przez współczesną makroekonomię, przy których polityka monetarna jest neutralna wobec gospodarki realnej, to jednak łączny efekt jaki polityka banku centralnego wywiera na inflację, produkt krajowy i bezrobocie realnie w gospodarce budzi nie tylko dyskusje, ale często jest główną osią sporu. Por. B. L. Friedman, Inflacja, bezrobocie a polityka monetarna. Ce De Wu, Warszawa 2002, s. 11-68.
A. Wojtyna, Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomi, PWN Warszawa 2000, s. 135-190.
James Tobin otrzymał Nagrodę Nobla w 1981r. za stworzenie nowej teorii inwestycji, teorii wyboru portfela inwestycyjnego, stworzył również tzw. współczynnik q (q-ratio), który pomaga wyjaśnić decyzje inwestycyjne firm. Inne jego osiągnięcia to ukazanie roli pieniądza we wzroście gospodarczym i zbadanie czynników kształtujących popyt na niego we współczesnej gospodarce.
Do grupy tej należą głownie kraje słabo rozwinięte. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ubiegłego wieku należały do niej również kraje byłego tzw. realnego socjalizmu, zmieniające swój ustrój gospodarczy oraz społeczny.
„Waszyngtoński consensus” – termin ten przypisywany jest J.U.Williamsowi, a upowszechnił się za sprawą takich autorów jak M.Scitowski, R.Dornbusch, W.Corbo, S.Fischer, S.B.Webb. Por. J.W. Williamson (ed) „Latin American Adjustment: How Much Has Happened” (What Washington Means by Policy Reform), Institute of International Finance, Washington 1990. Na temat konsensusu waszyngtońskiego J. W. Williamson szeroko wypowiada się w The Political Economy of Policy Reform (red. J. U. Williamson), Institut for International Economics, Washington 1994 w J. E. Stiglitz, Globalizacja. PWN Warszawa 2004, s. 192-223.

1 | 2 | 3 | 4