Rynek finansowy - współczesne kariery i tendencje

Analiza rynków finansowych – narzędzia

Jak już wskazywaliśmy, analiza rynków finansowych jest najbardziej zaawansowanym obszarem badań teoretycznych w finansach. Z drugiej strony, jest to również obszar, który znajduje największe zastosowanie w praktyce. Dotyczy to wszystkich podmiotów funkcjonujących w gospodarce, a zatem przedsiębiorstw, instytucji finansowych, podmiotów sektora publicznego i gospodarstw domowych.

Wyróżniamy trzy podstawowe obszary badawcze w analizie rynków finansowych – jak zobaczymy, wszystkie trzy obszary mają bezpośrednie zastosowanie w praktyce. Są one następujące:

• Wycena instrumentów finansowych.
• Analiza cen i stóp zwrotu instrumentów finansowych.
• Analiza ryzyka.

Obecnie przedstawimy w syntetyczny sposób te trzy obszary.

Wycena instrumentów finansowych

Jest to określenie tzw. sprawiedliwej (fundamentalnej) wartości (ceny) instrumentu finansowego, w taki sposób, że po tej cenie powinien dokonywać się obrót, w którym uczestniczą racjonalne i dobrze poinformowane podmioty na rynku finansowym znajdującym się w równowadze.

Wycena instrumentów finansowych odgrywa istotną rolę w praktyce. Jeśli cena instrumentu finansowego na rynku jest niższa niż wartość sprawiedliwa, określona w procesie wyceny, wtedy należy kupić dany instrument. Jeśli cena instrumentu finansowego na rynku jest wyższa niż wartość sprawiedliwa, określona w procesie wyceny, wtedy należy sprzedać dany instrument. Widać zatem, że wycena spełnia istotną rolę w procesie podejmowania decyzji przez inwestora na rynku finansowym.

Szczególnie widać to na rynku akcji, gdzie wycena stanowi końcowy etap tzw. analizy fundamentalnej. Analiza fundamentalna jest to obszar wiedzy w teorii rynków finansowych, który zajmuje się badaniem kondycji finansowej spółek oraz wyceną akcji spółek, z wykorzystaniem informacji dotyczących spółki oraz jej szeroko rozumianego otoczenia (gospodarki). Jak sama nazwa wskazuje, analiza fundamentalna opiera się o „fundamenty”, czyli ekonomiczne podstawy działania spółki.

W analizie fundamentalnej wyróżnia się pięć podstawowych etapów, którymi są:

• analiza makroekonomiczna;
• analiza sektorowa;
• analiza sytuacyjna spółki;
• analiza finansowa spółki;
• wycena akcji spółki.

Analiza makroekonomiczna polega na ogólnej ocenie atrakcyjności inwestowania na danym rynku finansowym (przede wszystkim na rynku akcji). Atrakcyjność ta zależy od sytuacji gospodarczej, prowadzonej polityki gospodarczej i od ryzyka inwestycyjnego w danym kraju.

Analiza sektorowa polega na ocenie atrakcyjności inwestycyjnej spółek (przynajmniej większości) należących do danego sektora. Pod uwagę bierze się przede wszystkim efektywność i poziom ryzyka danego sektora.

Analiza sytuacyjna spółki dotyczy już konkretnej rozważanej spółki, przy czym pod uwagę bierze się tu przede wszystkim kryteria niezwiązane bezpośrednio z finansami spółki, na przykład jakość kadry zarządzającej, strategie spółki, sytuacje spółki na tle konkurencji, itp.

Analiza finansowa spółki również dotyczy konkretnej rozważanej spółki, z tym, że pod uwagę bierze się tu kondycję finansową, analizowaną między innymi na podstawie sprawozdania finansowego tej spółki.

Końcowym etapem analizy fundamentalnej jest wycena akcji.

Istnieje kilka podejść w wycenie instrumentów finansowych. Spośród nich dwa są szczególnie preferowane przez teoretyków:

Wycena dochodowa – według tego podejścia o wartości instrumentu finansowego decydują dochody z tytułu jego posiadania, ściślej: instrument wart jest tyle, ile są DZIŚ warte OCZEKIWANE dochody z tytułu posiadania instrumentu w okresie jego posiadania.

Wycena arbitrażowa – według tego podejścia instrument wart jest taką sumę, która uniemożliwia arbitraż z zastosowaniem tego instrumentu, przy czym przez arbitraż rozumie się strategię inwestycyjną bez ponoszenia nakładu i bez ponoszenia ryzyka, a przynoszącą dodatni efekt pieniężny. Innymi słowy wycena arbitrażowa wychodzi z założenia, że „na rynku finansowym nic nie jest za darmo”.

Analiza cen i stóp zwrotu instrumentów finansowych

W tej grupie metod przedmiotem zainteresowania są szeregi czasowe cen lub stóp zwrotu instrumentów finansowych – są to dane pochodzące z konkretnych rynków, w tym giełd (na przykład giełd akcji). W tym zakresie teoria wykształciła, a praktyka stosuje dwie grupy metod analizy:

• proste metody, zaliczane do tzw. analizy technicznej;
• zaawansowane metody, mające u podstaw bardziej rozwinięte narzędzia matematyczne.

Analiza techniczna jest dość popularna wśród inwestorów, przede wszystkim wśród inwestorów indywidualnych działających na wschodzących rynkach. Zwolennicy analizy technicznej wychodzą z założenia, że o cenie decyduje popyt i podaż, a inwestor poprzez umiejętne dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży może osiągnąć ponadprzeciętny dochód, który wynika z różnicy cen akcji w różnych okresach. Przy tym w tych dokonywanych transakcjach nie ma znaczenia, czy spółka emitująca dane akcje jest dobra, czy rokuje dobre perspektywy rozwoju, czy też ma słabszą kondycję finansową.

Analiza techniczna jest stosowana raczej przy krótkoterminowym podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, czyli wtedy, gdy horyzont danej decyzji jest co najwyżej kilkumiesięczny, a częściej znacznie krótszy.

Analiza techniczna wykorzystuje dwa rodzaje narzędzi:

• formacje techniczne (określane na podstawie wykresów kursów akcji w przeszłości);
• wskaźniki techniczne.

Zwolennicy analizy technicznej uważają, że na wykresach kursów akcji w przeszłości można zidentyfikować pewne graficzne „wzorce”, według których kształtowały się kursy akcji w przeszłości. Formacje techniczne są to właśnie takie „wzorce”. Zwolennicy analizy technicznej twierdzą, że te formacje mają tendencje do powtarzania się, przeto identyfikacja właściwej formacji w trakcie jej trwania umożliwia określenie kierunku zmian kursu akcji w najbliższej przyszłości.

Wskaźniki techniczne, mające z reguły prostą konstrukcję w sposób syntetyczny charakteryzują stan rynku akcji. Dzięki temu możliwa jest diagnoza rynku akcji oraz prognoza najbliższych zachowań tego rynku. W konstrukcji wskaźników wykorzystywane są kursy akcji oraz informacje o obrotach akcjami.

W grupie metod analizy cen i stóp zwrotu instrumentów finansowych znajdują się też bardziej zaawansowane modele matematyczne, z których większość zaliczana jest do ekonometrii finansowej. Metody te stosowane są przede wszystkim przez instytucje finansowe, zaś wymagają bardziej zaawansowanej wiedzy i stosowania specjalistycznego oprogramowania. Wyróżnia się tu dwie grupy modeli. Pierwsza z nich służy do analizy samych cen lub stóp zwrotu, zaś druga do analizy zmienności tych cen. Ten drugi typ analizy ma szczególne znaczenie przy podejmowaniu decyzji dotyczących zarządzania ryzykiem rynkowym w instytucjach finansowych.

Analiza ryzyka

Ryzyko jest, obok dochodu, podstawową charakterystyką każdej inwestycji. Ze względu na rosnące ryzyko na rynkach finansowych, problematyka analizy ryzyka zyskała w ostatnich latach na znaczeniu. Spowodowały to również tzw. katastrofy finansowe, czyli przypadki upadków dużych instytucji finansowych i przedsiębiorstw lub kryzysy finansowe w niektórych krajach.

Analiza ryzyka polega zazwyczaj na konstrukcji modelu pomiaru ryzyka instrumentu lub instytucji w celu podjęcia decyzji w zakresie zarządzania ryzykiem. Wynika z tego, że analiza ryzyka dotyczy nie tylko pojedynczego instrumentu finansowego, lecz również podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwa, instytucji finansowej).

W najbardziej ogólnym ujęciu ryzyko oznacza możliwość uzyskania wyników niezgodnych z oczekiwaniami. W szczególności może być to zrealizowanie stopy zwrotu z inwestycji, która to stopa zwrotu różni się od oczekiwanej stopy zwrotu, określonej przez inwestora w momencie podejmowania decyzji.

Tak rozumiane ryzyko ma dwie strony:

• negatywną – ryzyko rozumiane jako zagrożenie, oznacza możliwość uzyskania stopy zwrotu niższej od oczekiwanej stopy zwrotu;
• pozytywną – ryzyko rozumiane jako szansa, oznacza możliwość uzyskania stopy zwrotu wyższej od oczekiwanej stopy zwrotu;

Istnieje kilka podstawowych rodzajów ryzyka rozpatrywanych w finansach. W ostatnim okresie najczęściej wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje:

• ryzyko rynkowe – ryzyko spowodowane zmianami cen na rynkach, zwłaszcza na rynkach finansowych;
• ryzyko kredytowe – ryzyko spowodowane niedotrzymaniem warunków kontraktów przez drugą stronę;
• ryzyko operacyjne – ryzyko wynikające z błędów w funkcjonowaniu wewnętrznych systemów instytucji, w tym błędów popełnionych przez ludzi, jak również z nieoczekiwanych wydarzeń o charakterze zewnętrznym.

Analiza ryzyka wymaga stosowania dość zaawansowanych narzędzi. Na przykład w odniesieniu do wymienionych trzech rodzajów ryzyka stosowane są dwa podstawowe narzędzia:

1. Rozkład statystyczny stopy zwrotu lub ceny
   W tym przypadku średnia (wartość oczekiwana) określona na podstawie rozkładu informuje o oczekiwanym dochodzie, zaś miary zmienności – na przykład odchylenie standardowe – służą do pomiaru ryzyka inwestycji.
   
   
2. Funkcja zależności od czynników ryzyka
   W tym przypadku konstruowana jest funkcja, w której zmienną zależną jest cena lub stopa zwrotu, zaś zmiennymi niezależnymi czynniki ryzyka, czyli zmienne wpływające na cenę lub stopę zwrotu.

Wynika z tego, że rozkład statystyczny stopy zwrotu wskazuje na efekt działania ryzyka, zaś funkcja zależności od czynników ryzyka pozwala na identyfikację wpływu „przyczyn” ryzyka.

Podstawowe narzędzie, które pozwala na skuteczne zmniejszanie ryzyka inwestycji to tzw. teoria portfela, która wskazuje, iż tworzenie portfela inwestycji pozwala na zmniejszenie ryzyka przy zachowaniu tego samego dochodu.

Przedstawione powyżej trzy obszary badawcze są określane jako klasyczne w analizie rynków finansowych. Niemniej jednak są jeszcze inne obszary badawcze, które w ostatnim okresie zyskują na znaczeniu, zarówno w teorii, jak i praktyce. Przedstawimy tu dwa takie obszary.

Finanse behawioralne zajmują się modelami zachowań podmiotów działających przede wszystkim na rynku finansowym. W pewnym sensie ta dyscyplina może być potraktowana jako uzupełnienie klasycznego ujęcia, wychodzącego z założenia o racjonalnym postępowaniu podmiotu. W rzeczywistości zachowania podmiotów mogą odbiegać od racjonalności i tym właśnie zajmują się finanse behawioralne.

Na rynku finansowym zdarzają się okresy, kiedy inwestorzy, zazwyczaj kierujący się racjonalnymi zasadami, nagle zaczynają zachowywać się zupełnie inaczej, wbrew tym zasadom. Postępują wtedy tak, jak postępuje ogół inwestorów, choćby nawet było to w jawnej sprzeczności z racjonalnością. Tego typu zachowania nazywa się zazwyczaj zachowaniami „stadnymi” i występują one najczęściej w dwóch okresach – ilustrujemy to na przykładzie rynku akcji:

• euforii na rynku akcji, gdy obserwuje się „masowe kupowanie” akcji większości spółek, również tych, które znajdują się w złej kondycji finansowej;
• paniki na rynku akcji, gdy obserwuje się „masowe sprzedawanie” akcji większości spółek, również tych, które znajdują się w dobrej kondycji finansowej.

Te fakty spowodowały, że wzrosło zainteresowanie metodami analiz zachowań inwestorów, mającymi podstawy psychologiczne. Tego typu analiza nosi nazwę analizy behawioralnej lub analizy psychologicznej. Są co najmniej dwie korzyści płynące ze znajomości narzędzi zaliczanych do tej grupy:

• po pierwsze, można uniknąć podstawowych błędów w podejmowaniu decyzji, wynikających z „odejścia” od racjonalności i kierowania się jedynie emocjami;
• po drugie, można zidentyfikować elementy zachowań stadnych, co pozwoli na nie uleganie nastrojom rynku.

Nieruchomości też mogą być traktowane jako dyscyplina szczegółowa finansów. Zgodnie z tendencjami światowymi inwestycje w nieruchomości jest to podobny rodzaj, jak inwestycje przeprowadzane na rynku finansowym. Można zatem w odniesieniu do nich stosować klasyczne narzędzia stosowane w finansach – oczywiście po dokonaniu niezbędnych adaptacji.

  1 | 2 | 3 | 4